Dowody i stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego
Przygotowując się do rozpoczęcia procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego chcielibyśmy mieć pewność, że on się powiedzie, że się uda. Szukamy „pewników”. Oczywiście są okoliczności, które zawsze uzasadniają wydanie pozytywnego wyroku, jednak trzeba je udowodnić.
To właśnie przebieg postępowania dowodowego, w szczególności przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków oraz dowodu z opinii biegłego sprawia, że nie jesteśmy w stanie w 100% przewidzieć efektu czyli treści wyroku.
Proces to „żywa sprawa” – określenie, że się toczy z niczego się nie wzięło. Po prostu nigdy nie można być pewnym tego, co zezna osoba powołana w charakterze świadka. Nie wynika to ani ze złej woli, ze złego przygotowania czy negatywnego nastawienia. Przesłuchanie jest szczególną, pełna emocji sytuacją i wbrew pozorom jego przebieg nie jest wcale zawsze taki sam, typowy czy standardowy, chociaż mogą padać te same pytania. Ważna jest osoba przesłuchująca, to jak poprowadzi przesłuchanie, na co zwróci uwagę. Podobnie świadek, może przywiązywać wagę do jednych okoliczności, inne pominie bo „nie przyjdzie mu do głowy, że to może mieć znaczenie”. Nadto fakty przedstawione przez świadka poddane są ocenie i interpretacji sądu, która może być różna.
W tym właśnie tkwi ryzyko procesowe. Wciąż jednak, mimo istnienia rozpowszechnionych technik utrwalania obrazu i dźwięku (nagrania, filmy , zdjęcia) dowód z zeznań świadka pozostaje NIEZASTĄPIONY i ma podstawowe znaczenie dla postępowania dowodowego. Dlatego powołując daną osobę na świadka trzeba pamiętać, że ma zeznawać o faktach, o tym co sama widziała i słyszała. Zeznania świadka zawierające oceny osób i zdarzeń, zawierające poglądy, przypuszczenia czy wyobrażenia nie są pełnowartościowym dowodem i dla udowodnienia istnienia przyczyn stwierdzenia nieważności małżeństwa są nieprzydatne. Z powyższych względów należy przemyśleć kto może być tzw. dobrym świadkiem, czyli co świadek rzeczywiście wie, jakie fakty zna i w jaki sposób się o nich dowiedział – chodzi tu o spokojną racjonalna analizę, a nie o pouczanie świadka.
Zupełnie inaczej wygląda moc dowodowa dokumentów – jest bardziej oczywista, czytelna. W procesie przed sądem kościelnym można przedstawić trzy rodzaje dokumentów:
– dokumenty państwowe, urzędowe czyli przede wszystkim wyroki sądów cywilnych i karnych, decyzje administracyjne, akty notarialne;
– dokumenty prywatne czyli umowy, wyciągi bankowe, dowody wpłat, rachunki, faktury, paragony, korespondencja pisemna, wydruki treści maili, wiadomości sms, bilingi rozmów, listy, pamiętniki, zapiski, pisemne oświadczenia, a także pisemne opinie różnych specjalistów np. lekarzy, psychologów, dokumentację medyczną;
– dokumenty kościelne, wydawane przez władze kościelne i organy kościoła, a więc świadectwa chrztu, ślubu, bierzmowania, protokoły przedmałżeńskie, oświadczenia o objęciu skutkami cywilnymi małżeństwa kościelnego, wyroki, dekrety w szczególności tzw. dyspensy;
Wszystkie te rodzaje dokumentów potwierdzać mogą istnienie istotnych okoliczności dotyczących ważności małżeństwa kościelnego i będą analizowane w procesie pod kątem istnienia przyczyn stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego. Stosunkowo proste jest udowodnienie zachowania prawidłowej formy kanonicznej małżeństwa albowiem jej brak będzie wynikał z wadliwości lub braku dokumentu i zawsze doprowadzi do stwierdzenie nieważności związku małżeńskiego. W pozostałych przypadkach dokumenty również są twardymi dowodami i trudno je podważyć. W procesie kanonicznym nie ma żadnych ograniczeń dowodowych, tak więc można przytaczać okoliczności dotyczące powstania dokumentu oraz jego interpretacji, powołując zeznania świadków czy stron. Jednocześnie są takie stany faktyczne, które mogą być udowodnione tylko dokumentem, przykładowo rozwód czy fakt popełnienia przestępstwa.
Zdecydowanie najtrudniejszym do przewidzenia dowodem są dowody z opinii biegłych specjalistów, które często pojawiają się jako część postępowania dowodowego. W chwili wytoczenia powództwa po prostu, nie znamy ich treści, a czasem i materiału na jakim będą się opierały.
Sądy kościelne najczęściej, gdy zachodzi potrzeba skorzystania z wiedzy specjalistycznej, respektują opinie jedynie, swoich dopuszczonych do pracy przed sądem kościelnym, biegłych. Mogą oni posiłkować się opiniami innych specjalistów, korzystać ze wszystkich przedstawionych dokumentów oraz zeznań świadków. Z drugiej strony opinia biegłego to jedyny dowód, z którym można otwarcie polemizować, który można zakwestionować, podważać , żądać uzupełnienia, doprecyzowania a nawet wnosić o powołanie innego biegłego dla sporządzenia nowej opinii.
Wszystko po to, aby ten z początku nie 100% pewny materiał dowodowy takim się stał i doprowadził do logicznego oraz moralnie pewnego wniosku, iż małżeństwo zostało zawarte nieważnie.
